อาหารสำหรับผู้สูงอายุ
ความแก่เป็นสภาวะที่ทุกคนต้องประสบการเกิดแก่เจ็บตายเป็นเรื่องธรรมดาของโลกอันที่จริงแล้วนับตั้งแต่เราเกิดมาเราก็เริ่มแก่ขึ้นทุกวันแต่การที่จะแก่เร็วหรือช้าขึ้นอยู่กับสาเหตุหลายประการโภชนาการเป็นสาเหตุสำคัญอันดับหนึ่งนอกจากการกินอาหารที่ถูกต้องแล้วยังต้องขึ้นอยู่กับการดำเนินชีวิตที่ถูกต้องด้วยหรือพูดง่ายๆก็คือว่าหนูจะกินให้ถูกและอยู่ให้เป็นนั่นเอง ด้วยการรับประทานอาหารถูกและการดำเนินชีวิตที่ถูกต้องนี้ท่านมีโอกาสประวิงเวลาให้ความแก่มาถึงท่านได้ช้าขึ้นและยังไม่ต้องผจญกับความเจ็บไข้ได้ป่วยต่างๆที่คนแก่มักจะเป็นการเนื่องจากร่างกายทรุดโทรมสำหรับผู้ที่ยังไม่แก่ความรู้ในเรื่องนี้จะเป็นประโยชน์ในการไปปฏิบัติการบิดามารดาหรือญาติผู้สูงอายุของท่าน
เนื่องจากในปัจจุบันการแพทย์และการสาธารณสุขเจริญก้าวหน้าขึ้นมากอันเป็นผลทำให้คนมีอายุยาวกว่าแต่ก่อนดังนั้นงานทางด้านสาธารณสุขจึงต้องพึ่งลืมไปในเรื่องของโลกคนแก่ที่มักเป็นกันคือโรคเจ็บป่วยเรื้อรังซึ่งมันกับผู้ที่มีร่างกายถดถอยอยู่ในวัยเสื่อมไวๆไวเสื่อมโทรมนอกจากนั้นยังต้องระวังในเรื่องอาหารการกินอีกด้วยเพื่อให้ผู้มีอายุทั้งหลายได้มีชีวิตอยู่อย่างแข็งแรงไม่ได้อยู่อย่างเจ็บเจ็บออดๆแอดๆโภชนาการที่ถูกต้องจะช่วยได้มากในเรื่องนี้
เมนูด่วน อาหารสำหรับผู้สูงอายุ
ความมีอายุกับโรคภัยไข้เจ็บ
โรคขาดอาหาร
ที่ความแปลงที่เกิดขึ้นเมื่อมีอายุมากขึ้น
ความต้องการอาหารของผู้สูงอายุ
อาหารสำหรับผู้สูงอายุ และปัญหาของการให้อาหารในบุคคลวัยนี้
วิธีการจัดอาหารเมื่อคิดตามหลักอาหารหลัก 5 หมู่
หลักการจัดอาหารสำหรับผู้สูงอายุ
ความมีอายุกับโรคภัยไข้เจ็บ
เรามักจะพบเสมอว่าผู้ที่มีอายุระหว่าง 40 ถึง 60 ปีนั้นมักจะประสบกับโรคภัยไข้เจ็บต่างๆทั้งนี้เนื่องจากสาเหตุ 2 ประการคือ
- มีภารกิจที่ต้องทำในทางด้านงานและสังคมมากขึ้น
- ร่างกายทรุดโทรมเนื่องจากอวัยวะต่างๆเสื่อมสมรรถภาพลง
โรคที่เป็นกันมากได้แก่โรคความดันโลหิตสูงโรคเกี่ยวกับเส้นเลือดโรคหัวใจและโรคไตเป็นต้น
โรคขาดอาหาร
บุคคลในวัยนี้เป็นโรคขาดอาหารหรือมีภาวะบกพร่องทางร่างกายได้ง่ายเนื่องจากสาเหตุหลายประการดังนี้
- ยึดติดอยู่กับการบริโภคแบบเดิมซึ่งอาจไม่ถูกต้องแต่ก็ไม่ยอมเปลี่ยนแปลงรับประทานอาหารผิดประเภทหรือไม่มีคุณค่าทางโภชนาการ
- รับประทานอาหารไม่เพียงพออันเนื่องจากการขัดตาขัดขาดแคลนมากที่อาหารมีแล้วแต่ไม่ค่อยมีความอยากหรือไม่รู้จักเลือกอาหารกินให้ถูกต้อง
- การย่อยและประสิทธิภาพในการย่อยอาหารลดลงกดในน้ำย่อยอาหารลดลงตลอดจนเกิดการสะสมวิตามินและเกลือแร่ต่างๆของร่างกายลดน้อยลงด้วย
- สาเหตุอื่นที่ไม่เกี่ยวข้องกับอาหารเช่นมีการแปรผันทางอารมณ์อาจจะกระทบกระเทือนถึงระบบย่อยเช่นความเศร้าใจความน้อยใจที่ถูกทอดทิ้งทางที่ดีควรต้องแสดงความเอาใจใส่ให้โอกาสได้มีการออกกำลังกายออกความคิดเห็นคือให้เกิดความรู้สึกว่าตัวเองยังเป็นที่รักใคร่เป็นที่ต้องการและยังเป็นบุคคลที่มีประโยชน์อยู่
สาเหตุอื่นที่ไม่เกี่ยวข้องกับอาหารเช่นมีการแปรผันทางอารมณ์อาจจะกระทบกระเทือนถึงระบบย่อยเช่นความเศร้าใจความน้อยใจที่ถูกทอดทิ้งทางที่ดีควรต้องแสดงความเอาใจใส่ให้โอกาสได้มีการออกกำลังกายออกความคิดเห็นคือให้เกิดความรู้สึกว่าตัวเองยังเป็นที่รักใคร่เป็นที่ต้องการและยังเป็นบุคคลที่มีประโยชน์อยู่
ความแปลงที่เกิดขึ้นเมื่อมีอายุมากขึ้น
- การเปลี่ยนแปลงเกี่ยวกับการทำงานของอวัยวะต่างๆในร่างกาย เช่นการเคลื่อนไหวของลำไส้ตลอดจนการหนังน้ำย่อยอาหารช้าลงทำให้การย่อยอาหารช้าลงทำให้ไม่ค่อยหิวอาจมีอาการท้องอืดและท้องแน่นประสิทธิภาพในการดูดซึมอาหารไปเลี้ยงร่างกายน้อยลงและไม่สมบูรณ์ความอยากอาหารลดน้อยลงข้อมูลต่างๆลดน้อยลงเนื่องจากประสิทธิภาพในการทำงานของต่อมต่างๆลดลงการขับถ่ายลำบากเพราะการเคลื่อนไหวของลำไส้ช้าลงเป็นต้น
- การเปลี่ยนแปลงเกี่ยวกับร่างกายและการทำงาน การใช้กำลังลดน้อยลงไม่ค่อยได้ทำอะไรเพราะทำไม่ไหวหรือไม่แรงจูงใจในการทำงานน้อยหรือมีกิจกรรมในแต่ละวันที่ลดลงบ้างคนอาจจะมีฟันเหลือน้อยลงทำให้กินผลละไม้ไม่ได้และเป็นผลให้กินอาหารไม่หมดเคี้ยวไม่ได้ไม่เต็มคำทำให้การยอดไม่มีประสิทธิภาพเหมือนเดิม
- การเปลี่ยนแปลงทางด้านสังคมบางทีก็อยู่คนเดียวหรือไม่มีคนเอาใจใส่ดูแลเป็นผลต่อสภาพจิตใจทำให้ผู้สูงอายุมีความอยากอาหารลดลงและมีผลต่อระบบต่างๆของร่างกาย
ความต้องการอาหารของผู้สูงอายุ
ความต้องการอาหารของร่างกายของผู้สูงอายุนั้นเนื่องจากการทำงานใช้พลังงานลดน้อยลงอัตราการเผาผลาญในร่างกายก็ลดน้อยลงลดลงประมาณ 10 ถึง 15 เปอร์เซ็นต์หรือมากกว่าการที่คนสูงอายุมักจะอ้วนกันมากก็เพราะเหตุที่ร่างกายต้องใช้แคลอรี่น้อยลงแต่อาหารที่ให้แคลอรี่ไม่ได้ลดลงซึ่งเป็นความอยากอาหารยังมีอยู่ดีไม่ลดลงหรืออาจเนื่องจากการกินอาหารพวกขนมหวานมากเพราะฟันไม่แข็งแรงพอที่จะกินผักและผลไม้ได้จึงกินพวกขนมหวานซื้อให้แคลอรี่มากกว่านอกจากนั้นจิตใจก็เป็นอีกสาเหตุหนึ่งเพราะบางคนกินมากเพื่อชดเชยกับความที่ไม่ได้รับการตอบสนองทางอารมณ์ในด้านอื่น ทั้งนี้ควรระวังอย่าให้อ้วนเพราะมักจะตามมาด้วยโรคหลายอย่างเช่นหัวใจเป็นต้น
- ความต้องการอาหารพวกข้าวแป้งน้ำตาลของผู้สูงอายุผู้สูงอายุควรลดอาหารพวกคาร์โบไฮเดรตและไขมันเพราะร่างกายยังต้องการพวกโปรตีนเกลือแร่และวิตามินมากขึ้นเพื่อใช้ในการซ่อมแซมส่วนที่สึกหรอ
- ไขมัน ขอให้แคลอรี่สูงนอกจากนั้นยังย่อยยากมีผู้กล่าวกันมากถึงการกินไขมันที่อิ่มตัวมากกว่าทำให้ระดับคอเลสเตอรอลในเลือดสูงอาจมีผลทำให้เกิดเส้นเลือดอุดตันได้อันที่จริงแล้วคอเลสเตอรอลมีการสังเคราะห์ในร่างกายได้เอง
- ดังนั้นการที่มีผู้แนะนำว่าให้งดอาหารที่มีโคเลสเตอรอลสูงทั้งหมดนั้นยังไม่ถ้วนเพราะอาหารพวกนี้ส่วนมากอยู่ในอาหารที่มีสารอาหารตัวอื่นคุ้มกันเช่นไข่แดงนมซึ่งการงดอาหารเหล่านี้เสียเลยอาจทำให้เกิดภาวะบกพร่องทางอาหารได้ดังนั้นควรกินบ้างและการลดไขมันเลือกแต่ไขมันที่ติดมากับการประกอบอาหารก็เพียงพอทั้งนี้ไขมันจะช่วยในการดูดซึมวิตามินที่ละลายในไขมันได้ด้วยเช่นวิตามิน a d EK เป็นต้นและไม่ควรรับประทานเกิน 80 กรัมต่อวัน
- โปรตีนธาตุอาหารโปรตีนจำเป็นต่อการซ่อมแซมส่วนที่สึกหรอของร่างกายเป็นอย่างมากตั้งแต่ผิวหนังกล้ามเนื้อยึดกระดูกจนถึงเนื้อเยื่อต่างๆของร่างกายมักจะพบกันว่าผู้สูงอายุมีการขาดโปรตีนจะเป็นส่วนมากบางทีก็มีอาการบวมผิวหนังคันเป็นผื่นเหนื่อยหรืออ่อนเพลียและเมื่อมีอาการเป็นแล้วก็หายช้าความต้านทานโรคต่ำร่างกายขาดโปรตีนเนื่องจากสาเหตุหลักหลักดังนี้
- กินอาหารโปรตีนน้อยไปไม่มีเงินซื้อเพราะอาหารจำพวกนี้แพงแต่เราสามารถปรับปรุงเมนูอาหารได้ด้วยการกินไข่หรือเนื้อไก่เป็นต้นขาดการแนะนำที่ถูกต้องไม่มีฟันเคี้ยวไม่รู้จักดัดแปลงนิสัยการกินเสียเลยกินอาหารโปรตีนเพียงพอแต่การย่อยและการดูดซึมไม่สมบูรณ์สำหรับโปรตีนเป็นธาตุอาหารที่สะสมไว้ในร่างกายจึงจำเป็นต้องกินทุกวันควรได้รับประมาณ 1 ถึง 1.2 กรัมต่อน้ำหนักตัว 1 กิโลกรัมใน 1 วันเช่นคนน้ำหนัก 50 กิโลกรัมก็ต้องการโปรตีนประมาณ 50 กรัมต่อ 1 วันเป็นต้น
- แร่ธาตุที่สำคัญที่มีที่ผู้สูงอายุควรได้รับก็คือพวกแคลเซียมเหล็กสำหรับแคลเซียมนั้นท่านใดที่คิดว่าร่างกายโตเต็มที่แล้วไม่จำเป็นต้องใช้เพื่อไปสร้างกระดูกหรือฟันอีกแต่ความจริงแล้วฉันเที่ยงนั้นใช้ในการเสริมสร้างกระดูกและฟันไปจนตลอดชีวิตมีความสําคัญต่อร่างกายหลายอย่างเช่นช่วยในการแข็งตัวของโลหิตความยืดหดของกล้ามเนื้อและประสาทที่สมบูรณ์อีกด้วยเมื่อร่างกายได้รับแคลเซียมไม่เพียงพอก็จะไปดึงมาจากกระดูกการที่กระดูกเปราะและเส้นผนังเลือกบอกว่าเป็นเพราะร่างกายได้รับแคลเซียมและวิตามินซีไม่เพียงพอการดูดซึมของแคลเซียมขึ้นอยู่กับวิตามินซีและวิตามินอื่นๆอีกหลายอย่างการขาดวิตามินและแร่ธาตุอย่างไม่รุนแรงนั้นร่างกายมักจะไม่แสดงอาการต่างๆแต่จะแสดงอาการต่อเมื่อร่างกายขาดวิตามินน้ำมากเกินที่จะรักษาแล้ว สำหรับผู้สูงอายุแล้วควรได้รับแคลเซียมอย่างน้อยวันละ 800 มิลลิกรัมหรือนม 1 กล่องโรคโลหิตจางในผู้สูงอายุมักเป็นเพราะขาดธาตุเหล็กโปรตีนวิตามินบีซีหรือสาเหตุอื่นๆรวมทั้งการลดน้อยลงของกรดในน้ำย่อยด้วยจึงควรกินพวกตับเนื้อสัตว์ไข่อย่าให้ขาดในปริมาณที่เหมาะสมไม่มากจนเกินไป
- วิตามินต่างๆมีความสำคัญในการทำให้ ไปทำงานตามปกติและบำรุงสุขภาพทั่วๆไปรวมทั้งเพิ่มความต้านทานโรคจากการทดลองพบว่าการให้วิตามินเอและแคลเซียมทำให้อายุยืนยาวและแข็งแรงมีการทดลอง พบว่าวิตามินบีและซีทำให้สุขภาพและอนามัยแข็งแรงขึ้นปกติถ้าเรารู้จักทานอาหาร แล้วและเรารู้จักเลือกการรับประทานอาหารจะได้รับวิตามินจากอาหารครบถ้วนโดยไม่จำเป็นต้องซื้อวิตามินเสริมมารับประทาน แต่เนื่องจากในปัจจุบันผู้คนส่วนใหญ่มักจะได้รับ สารอาหารหรือวิตามินที่ขาดไปในบางครั้งการซื้อวิตามินมาเสริมให้กับร่างกายก็เป็นทางเลือกหนึ่งที่เหมาะสมกับในปัจจุบันเช่นกันทั้งนี้แล้วเราอาจจะปรับปรุงนิสัยในการกินได้เช่นเพิ่มส่วนของผักและผลไม้ให้มากขึ้น
- น้ำผู้สูงอายุควรดื่มน้ำประมาณวันละ 5 ถึง 7 แก้วเพื่อช่วยในการย่อยการขับถ่ายซึ่งมักเป็นปัญหาของคนในวัยนี้
อาหารสำหรับผู้สูงอายุ และปัญหาของการให้อาหารในบุคคลวัยนี้
อยู่ที่ว่าจะทำอย่างไรจึงจะหาทางให้อาหารผ่านช่องปากเข้าไปได้เพียงพอทั้งนี้มีเรื่องที่ต้องคิดถึงหลายประการดังนี้คือ
ผู้สูงอายุบางท่านอาจมีปัญหาเกี่ยวกับด้านการเงินเนื่องจากไม่ได้ทำงานรายได้อาจลดน้อยลงยิ่งถ้าไม่มีบุตรหลานช่วยเลี้ยงดูด้วยแล้วยิ่งเป็นปัญหามากเพราะไม่มีเงินซื้อของกิน
นิสัยการรับประทานอาหารของคนวัยนี้ฝังแน่นเกินกว่าที่จะเปลี่ยนแปลงได้แล้วได้บ้างท่านก็มีนิสัยการรับประทานอาหารที่ไม่ถูกต้องยากที่จะเปลี่ยนแปลงหาทางเพิ่มเติมหรือแก้ไขได้โดยการรับประทานอาหารอื่นๆเพิ่มเติมโดยที่ไม่มีผลกระทบต่ออาหารที่กินเข้าไป
ปัญหาเกี่ยวกับสุขภาพจิตบางทีได้รับความเปลี่ยนแปลงในด้านการถูกให้อยู่คนเดียวขาดคนเอาใจใส่ทำให้รู้สึกหมดอะไรต่อชีวิตไม่มีความสำคัญไม่มีความอยากอาหารกินเพื่ออยู่ไปวันวันโดยคิดเสียว่าอีกไม่เท่าไหร่ก็จะตายแล้วในกรณีที่เกิดขึ้นแบบนี้หากมีผู้ที่เกี่ยวข้องหรือญาติที่เกี่ยวข้องอยู่อาจจะแนะนำให้ลองเข้ากลุ่มสมาคมผู้สูงอายุเพื่อที่จะได้มีเพื่อนในรุ่นราวคราวเดียวกันช่วยคิดช่วยทำหรือชวนกันเที่ยวเพื่อความสุขของผู้สูงอายุเองด้วย
ฟันก็เป็นอุปสรรคสำคัญเพราะการไม่มีการเคี้ยวอาหารนั้นทำให้การกินอาหารได้ลำบากการใส่ฟันก็สิ้นเปลืองเงินมากเกินไปแต่ในกรณีนี้จะช่วยให้มีความสุขกับการรับประทานอาหารมากขึ้น
การประกอบอาหารให้จําเป็นต้องนึกถึงการเคี้ยวเป็นหลักและการย่อยอาหารทั้งยังต้องจัดให้น่ารับประทานเพราะคนวัยนี้มักไม่ค่อยมีความอยากอาหาร
วิธีการจัดอาหารเมื่อคิดตามหลักอาหารหลัก 5 หมู่
อาหารหมู่ที่ 1 ซึ่งมีพวกเนื้อสัตว์ต่างๆ ไข่ นม ถั่ว ประกอบด้วยโปรตีนชั้นดี และธาตุและวิตามินหลายอย่างอาหารหมู่นี้จำเป็นอย่างมากสำหรับผู้สูงอายุแต่ต้องดัดแปลงให้เหมาะสม กับสภาพของฟันควรต้มให้เปื่อยหรือสับ ให้ชิ้นเล็กจะได้เคี้ยวได้ง่ายหรือรับประทานเป็นพวกปลาเพิ่มขึ้น
อาหารหมู่ที่ 2 ข้าว แป้ง น้ำตาล หัวเผือก หัวมัน ควรงดอาหารพวก น้ำตาล ลดพวกแคลอรี่พวกข้าวเหนียวสำหรับเผือกและมันมีหน้าที่อื่นๆเช่นวิตามินและเกลือแร่จึงไม่ควรงดเสียทีเดียวนอกจากนั้นยังมีกากใยช่วยให้สะดวกจากการขับถ่ายด้วย
อาหารหมู่ที่ 3 ผักใบเขียว และพืชผักอื่นๆ ผักมีวิตามินและแร่ธาตุมาก ซึ่งผู้สูงอายุต้องการ ดังนั้นอาหารหมู่นี้จึงจำเป็นต้องได้ แต่ต้องต้มให้เปื่อยถ้าฟันไม่ดี มักมีกากใยมากช่วยในการขับถ่ายได้ดี เช่นเดียวกันอาจจะเป็นพวกจับฉ่าย ต้มผัก ให้เปื่อยผู้สูงอายุจะได้ทานได้ง่าย
อาหารหมู่ที่ 4 ผลไม้วิตามินและแร่ธาตุจำเป็นต้องใช้เช่นเดียวกับหมู่ที่ 3 แต่ควรเลือกที่มีเนื้อนิ่มถ้าฟันไม่ดีเช่นพวก กล้วย มะละกอเป็นต้นบางทีอาจใช้คั้นน้ำเอาก็ได้ขอย้ำว่าน้ำส้มหรือน้ำมะเขือเทศควรดื่มเสมอเพื่อชดเชยวิตามินที่สูญเสียไปเมื่อกินผักต้มเปื่อยเปื่อยนานๆ
อาหารหมู่ที่ 5 ไขมันจากสัตว์หรือพืชไขมันย่อยยากจึงควรลดเพราะการลดไขมันช่วยลดแคลอรี่ด้วยควรเลือกอาหารที่มีกรดไขมันอิ่มตัวน้อยเช่นไขมันจากพืชเป็นต้น
หลักการจัดอาหารสำหรับผู้สูงอายุ
นอกจากจะจัดอาหารให้ผู้สูงอายุได้ครบทั้ง 5 หมู่แล้วต้องคำนึงถึงสภาพร่างกายซึ่งได้เปลี่ยนแปลงวัยจากวัยหนุ่มสาวมาสู่วัยสูงอายุจะต้องจัดหาอาหารเพื่อให้ร่างกายนำอาหารที่กินเข้าไปนำไปใช้ได้เต็มที่จึงคำนึงถึงสิ่งเหล่านี้เป็นสำคัญ
อาหารจำพวกเนื้อสัตว์ โดยเฉพาะเนื้อหมู และเนื้อวัวควรทำเป็นชิ้นเล็กๆ หรือต้มให้เปื่อยสะดวกต่อการเคี้ยวได้ง่าย และเครื่องในสัตว์ไม่ควรกินบ่อยเนื่องจาก เครื่องใน มีโคเลสเตอรอลสูงและ เครื่องในมีกรดยูริคสูงอาจทำให้เกิดภาวะไขมันในเลือดสูง และภาวะกรดยูริคในเลือดสูงได้หรือโรคเก๊าท์นั่นเอง
เราควรหลีกเลี่ยงอาหารที่มีไขมันมากๆเช่นเนื้อสัตว์ติดมันหมูสามชั้นอาหารทอดในน้ำมันมากๆก็จะทำให้มีอาการท้องอืดและน้ำหนักเพิ่มขึ้นได้มาก
ปริมาณอาหารของแต่ละมื้อควรจะลดลงแต่กินให้บ่อยขึ้นเพื่อช่วยให้การย่อยอาหารสะดวกอาจจัดเป็น 4-5 มื้อก็ได้
การเตรียมอาหารควรเตรียมอาหารให้มีรสชาติเข้มข้นหรือจัดกว่าปกติเล็กน้อยแต่ไม่ควรเผ็ดจัดเนื่องจากการรับรู้อาหารหรือการรับรสชาติของผู้สูงอายุจะลดลง
อาหารมื้อสำคัญควรเป็นมื้อเช้าและมื้อกลางวันอาหารมื้อเย็นไม่ควรเป็นมื้อหลักอาหารในมื้อเช้าและมื้อกลางวันควรเป็นอาหารที่มีโปรตีนสูงและมีผักผลไม้อยู่ด้วย
ควรกินอาหารขณะที่ยังร้อนๆการกินซุปหรือแกงจืดร้อนร้อน 1 ถ้วยก่อนอาหารทุกมื้อจะช่วยกระตุ้นน้ำย่อยอาหารทำให้กินอาหารได้มากขึ้นและการย่อยอาหารดีขึ้น
ผู้สูงอายุไม่เป็นโรคหัวใจอาจดื่มชากาแฟหรือเครื่องดื่มผสมได้บ้างเพราะจัดกระตุ้นอวัยวะต่างๆให้ทำงานดีขึ้นก่อนนอนควรดื่มเครื่องดื่มร้อนๆสัก 1 ถ้วยเพื่อให้นอนหลับสนิท